Żerdzianka sosnówka Monochamus galloprovincialis

W ciągu ostatnich dwóch lat Zespół Ochrony Lasu w Olsztynie obserwuje wzmożone występowanie tzw. towarzyszących szkodników wtórnych, m.in. żerdzianek. Panujące warunki pogodowe, tj. częste i długotrwałe susze osłabiające drzewostany sosnowe, wpływają na pojawianie się owadów, dotychczas uznawanych za niemające znaczenia gospodarczego.
Obserwacje własne (ZOL-u) prowadzone podczas lustracji jak i analiza materiałów dostarczanych przez nadleśnictwa wskazują na zwiększony pojaw żerdzianek na drewnie pozostającym w drzewostanach (gałęziach i wierzchołkach).

Z racji dominującej roli sosny w Polsce, najliczniej spotykana jest żerdzianka sosnówka. Owad ten żeruje głównie na sośnie zwyczajnej, sośnie czarnej, czasem zasiedla świerk, modrzew oraz jodłę. Opada cały przekrój drzewostanów poczynając od młodników do drzewostanów starszych ponad 100 letnich, jednak wyraźnie preferuje drzewostany młodszych klas wieku. Materiałem zasiedlanym są drzewa stojące jak i części drzew pozostawione po zabiegach pielęgnacyjnych, tj. wierzchołki i gałęzie, a także wywroty i złomy. Zwiększony pojaw żerdzianki jest często obserwowany w drzewostanach osłabionych i przerzedzonych przez szkodniki pierwotne i choroby grzybowe. Dane literaturowe podają, że żerdzianki najchętniej zasiedlają drzewa rosnące na obrzeżach luk i w drzewostanach silnie przerzedzonych. W takich nasłonecznionych i ciepłych miejscach rozwój owadów przebiega intensywniej.

Postacią zimującą jest larwa. Po przezimowaniu larwy kontynuują żer w drewnie. Przepoczwarczenie odbywa się na końcu chodnika w drewnie na głębokości ok. 1 cm. Młode chrząszcze wydostają się okrągłymi otworami o średnicy 5-7 mm. Rójka trwa od czerwca do sierpnia po odbyciu żeru uzupełniającego, który młode chrząszcze przeprowadzają w koronach sosen, żerując na korze cienkich pędów. Samice składają jaja w jamki wygryzione do bielu, pojedynczo lub w grupach na cienkiej korze strzał i gałęzi. Żerujące pod korą larwy drążą w łyku nieregularne, płytkie chodniki upchane trocinkami. W miarę wzrostu larw chodniki poszerzają się i zagłębiają w biel, a ich wnętrze jest zapychane wiórkami. Często towarzyszy temu odstająca kora i wysypujące się ze spękanej kory grube trocinki, dobrze widoczne na drewnie leżącym.
Z początkiem jesieni larwy wgryzają się w drewno, gdzie zimują.

Szkodliwość żerdzianek zależy od nasilenia występowania. W przypadku masowego pojawu jest groźnym szkodnikiem fizjologiczno-technicznym, zasiedlającym także drzewa zdrowe. Doprowadza do przerzedzania drzewostanów. Żer larw pod korą wpływa na osłabienie drzew wskutek przecięcia części przewodzących - łyka. W drzewostanach młodszych żerujące larwy często przegryzają cienkie gałęzie i wierzchołki na wylot, na grubszych drzewach chodniki larwalne zagłębiają się do ok. 5 cm. Duże szkody powodują także imago, które w trakcie żeru uzupełniającego licznie nacinają korę w wierzchołkowej partii drzew oraz ogryzają korę na młodych gałązkach.

W celu ograniczenia liczebności żerdzianek w zagrożonych drzewostanach, jak i innych szkodników wtórnych często towarzyszących żerdziance, zalecane jest wzmożone dbanie o higienę lasu: bieżące wywożenie drewna z cienką korą oraz resztek po wykonaniu cięć pielęgnacyjnych (wierzchołków wraz z gałęziami), a także ścinanie i usuwanie drzew zamierających i martwych przez cały rok.

żerdzianka jest też na YouTube